Propeller Club’ın 28 Eylül 2023 tarihli toplantızındaki konuşmacısı Füsun Sarp Nebil’in derneğimizde yaptığı sunum genel okurda farkındalığı artırmak amacıyla bir kez daha gündeme gelmiştir. Bu yazı internet T24 de yayınlanmış olup yazının İngilizce ve Türkçe versiyonlarını aşagıda bulabilirsiniz.
“The Day After (The Day After the Expected Istanbul Earthquake)”
By Füsun S.Nebil
I watched a new documentary. The 72 most challenging places to live on Earth. These are the places vulnerable to hurricanes, floods, volcanoes, cold, or earthquakes.
The likelihood of disasters happening in these areas is a harsh reality of life. It’s uncertain when nature will strike, but for centuries, it has been known where and what kind of disaster will occur. The Istanbul earthquake is such a situation.
So, the question is, if you know the vulnerability, what precautions will you take?
We have been talking about the damage buildings will suffer for a long time. There are 1.2 million buildings in Istanbul. In the scenario of a magnitude 7.5 earthquake in Istanbul, according to the 2023 updated predictions under the Istanbul Possible Earthquake Loss Estimates Update Project by Istanbul Metropolitan Municipality (IMM), 91,081 buildings will suffer severe or very severe damage, and 167,116 buildings will have moderate damage. In other words, approximately 250,000 buildings will be damaged. It is estimated that 140 million tons of debris will be generated in the process, and the southern part of the European side will be most affected.
So, what will happen the day after a magnitude 7+ earthquake? Prof. Dr. Celal Şengör summarized it a while ago:
“Of course, not all of Istanbul will be completely destroyed. Mustafa Erdik was saying that 8,000 buildings would accordion in such a situation. This number will probably be even higher. Although 60-70 thousand buildings won’t collapse completely, they will be destroyed. Streets will be inaccessible for rescue operations. A significant portion of the roads entering and exiting the city will be unusable, and those who survive in the chaotic environment that emerges will be blocked for days, perhaps weeks. The city’s electricity, water, sewage, and natural gas infrastructure will collapse. There will be fires everywhere on the first day. Due to the fire department being trapped under the rubble, it will be impossible to intervene in these fires, either because the firefighters are under the rubble or because they cannot reach their vehicles under the rubble.”
Although this is a very pessimistic projection, everyone is thinking the same thing. So, let’s talk about how to reduce this damage. I will focus on the communication aspect of the incident. Because, will we be able to receive timely information about people who survive under these ruins and rescue them? After saving them, how will we understand or track their needs for food, drink, shelter, health, etc.? Or, due to the streets covered by debris, will the supply of vital necessities—Celal Şengör warns about this—come to a standstill?
The public (the state) needs communication to carry out all these tasks, i.e., to rescue those under the rubble, extinguish fires, provide necessary health services, keep survivors alive (coordination of food, drink, shelter, etc.), and ensure the functioning of critical infrastructure suppliers (electricity, water, fuel, communication).
On the other hand, the people need communication to connect with their families, relatives, and friends, report problems to authorities, and seek assistance.
But will communication work?
Both in the 5.8 magnitude Istanbul earthquake in 2019 and the earthquake in Kahramanmaraş on February 6, 2023, our telecom system failed. Let’s make an assessment of this situation to prevent it from happening again or at least minimize the damage and list our recommendations accordingly.
What Communication Technologies Do We Have?
• Fiber Optic Network (for voice, mobile, and internet)
• Base Stations
• Radio Communication
• Satellites (especially VSAT and perhaps Starlink)
• Local Wi-Fi Network
So, which of these will work, or how much can we trust each of them? Let’s look at the reports published by AFAD (Disaster and Emergency Management Authority).
AFAD, or the Disaster and Emergency Management Authority, is the institution established instead of the Ministry of Internal Affairs General Directorate of Civil Defense (SSGM) and the Ministry of Public Works and Settlement Disaster Affairs General Directorate, within the framework of the Disaster and Emergency Management General Directorate (TAY), in accordance with the law published in the Official Gazette on June 17, 2009.
Its mission is to “conduct the necessary work for the effective management of processes related to disasters and emergencies, ensure coordination between relevant institutions and organizations, and develop policies in this field.”
AFAD has produced 5 different plans in this context:
• “Istanbul Risk Reduction Plan” dated March 31, 2022
• “2012-2023 – National Earthquake Strategy and Action Plan (UDSEP)” (renamed as 2023 UDSEP)
• “Turkey Disaster Risk Reduction Plan (TARAP)” dated March 28, 2022
• “Turkey Disaster Intervention Plan (TAMP)”
• “AFAD 2019-2023 Strategic Plan” (being updated as of November 2023)
We looked for communication details in these reports one by one. In the reports, AFAD anticipates as an acceptance that “communication and communication systems may be interrupted” (TAMP page 17, section 1.8). In addition, communication is mentioned in every type of disaster, and there is a “Transportation and Infrastructure Ministry” and “Emergency Working Group” for this. However, we do not see any item in their action plans regarding this.
Only in the “Risk Reduction Plan” published by the Istanbul Governorship in March 2022, action plans are included from page 276 onwards, and there are items related to communication among the steps. We have compiled this as a table.
Table-1 – Communication-related actions, responsible parties, and durations in the Istanbul Governorship Risk Reduction Plan
We haven’t heard of any study on this action plan. For example, the first item on the list, the transfer of base stations to risk-free areas (which was planned to be completed in 2022), according to the information we have, has not been implemented. Making an action plan is easy, but is it being implemented? Has the Governorship published a report on this?
By the way, in the Risk Reduction plan of Istanbul Governorship in March 2022, they also reported the current state of communication. Let’s record it; on page 93, the following notes are available:
“There are 19 main fixed exchanges belonging to Türk Telekom A.Ş., which constitute the communication infrastructure in Istanbul, 16,812 emission points and 53,143 fixed base stations owned by GSM operators. In addition, there are 83 mobile base stations.”
“To ensure inter-agency communication in disasters and emergencies, frequencies (UHF and VHF) have been allocated to the Provincial Disaster and Emergency Directorate, and the network installation has been completed. A Digital Radio System compatible with DMR (Digital Mobile Radio) that can be used together with institutions and organizations to be on duty in case of a disaster has been established. Within the scope of the project, digital radio installations have been made to 45 public institutions, 39 District Police Directorates, and 11 District Gendarmerie Commands, and radio broadcasts are made during working hours every day for control and information. With the Digital (DMR) Radio System, which was completed in 2013 and has 18 relay stations, communication is provided with 98 public institutions, and conversations can be held simultaneously on 2 channels over a single frequency.”
“As part of Disaster Preparedness, an AFAD Neighborhood Contact Office (Unit) and Communication Team are established in coordination with the District Governorates to ensure coordination with 962 muhtars in case of disasters and emergencies. Disaster Neighborhood Contact Units have been established in 32 districts, and work is ongoing in other districts.”
What Are the Problems?
Let’s start with what we will say last; In our country, the telecom sector:
• In the 1980s, it was in the RISING ERA (transition from analog to digital, investments were made).
• In the 1990s, it entered the STAGNATION ERA (political appointments were made, investments decreased, income-sharing agreements were made).
• In the last 20 years, it is in the DECLINE ERA (although liberalization was declared in the sector, companies were blocked, and Türk Telekom was monopolized, meritless appointments were made, as a result, investments decreased, and today the devices are outdated, now we are 109th in fixed internet speed globally and 72nd in mobile).
We can group the problems as follows:
• MONOPOLY IN THE NETWORK: Although liberalization was declared in the telecom sector in 2004, there is a monopoly, i.e., a single network in our country (there are occasionally a few micro local networks). Those who want to invest are hindered. This will create a security risk both in case of a disaster.
• WEAKNESS IN FIBER OPTIC NETWORK: As an extension of this, the Fiber infrastructure is one-tenth of what is required for a good network (500,000 km instead of the necessary 4-5 million km). The natural result; therefore, we are 109th in fixed internet speed and 72nd in mobile internet speed.
The Day After (Beklenen İstanbul Depreminin Ertesi Günü)
Füsun S.Nebil
Yeni bir belgesel seyrettim. Dünya yüzünde yaşanması en zorlu 72 yer. Kasırgalara, sellere, volkanlara, soğuk ya da depremlere zayıflığı olan yerler bunlar.
Buralarda afet yaşanma olasılığı hayatın gerçeği halinde. Doğanın ne zaman vuracağı belli olmuyor ama nerede hangi afetin vuracağı yüzyıllardır biliniyor. İstanbul depremi de böyle bir durum.
Bu noktada soru şu; zayıflığı biliyorsanız, önlem olarak neler alacaksınız?
Binaların alacağı hasarı uzun zamandır konuşuyoruz. İstanbul genelinde 1,2 milyon bina bulunuyor. İstanbul’da meydana gelecek 7.5 büyüklüğündeki bir deprem senaryosunda, İBB’nin “İstanbul Olası Deprem Kayıp Tahminlerinin Güncellenmesi Projesi” çerçevesinde 2023 güncel tahminlere göre 91.081 bina ağır veya çok ağır hasar, 167.116 bina orta hasar alacak. Yani yaklaşık 250 bin bina hasar görecek. Çalışmalarda 140 milyon ton enkazın çıkacağı ve en çok Avrupa yakasının güney bölümünün hasar alacağı tahmin ediliyor.
Peki, 7+ deprem olduğunda, ertesi gün ne olacak? Prof.Dr. Celal Şengör bir süre önce olup biteceği şöyle özetledi;
“Tabii ki, bütün İstanbul yerle bir olmayacak. Mustafa Erdik 8 bin binanın akordeon gibi olacağını söylüyordu. Bu sayı galiba daha fazla olacak. 60-70 bin bina tamamen çökmese de yıkılacak. Kurtarma çalışmaları için sokaklara girilemeyecek. Kente giren çıkan yolların önemli bir bölümü kullanılamaz hale gelecek, ortaya çıkacak kaos ortamında sağ kalanlar da günlerce belki haftalarca bloke olacak. Kentin elektrik, su, kanalizasyon ve doğalgaz alt yapısı bitecek. İlk gün her yerde yangınlar olacak. İtfaiye enkaz altında kaldığı için, itfaiyeciler ya enkaz altında olduğu için, ya enkaz altındaki araçlarına ulaşamadığı için bu yangınlara müdahale edilemeyecek.”
Gayet karamsar bir projeksiyon olsa da, herkes aynı şeyi düşünüyor. O zaman bu hasarı nasıl azaltacağımızı konuşalım. Ben olayın haberleşme tarafına bakacağım. Çünkü, bu yıkıntıların altında canlı kalan insanları zamanında haber alıp kurtarabilecek miyiz? Kurtardıktan sonra yaşaması için gereken yiyecek, içecek, barınma, sağlık vs gereksinimlerini nasıl anlayacak ya da takip edeceğiz? Ya da yıkıntıların kaplayacağı sokaklar nedeniyle, hayati ihtiyaçların temini –ki Celal Şengör bu konuda uyarıyor– durma noktasına gelecek mi?
Kamunun (devletin), bütün bu işleri yürütmek için, yani enkaz altındakileri kurtarmak, yangınları söndürmek, gereken sağlık hizmetlerini sağlamak, kurtulanları hayatta tutmak (yiyecek, içecek, örtünmek, barınmak vs koordinasyonu) ve kritik altyapı tedarikçilerinin (elektrik, su, akaryakıt, haberleşme) çalışmasını sağlamak için haberleşmeye ihtiyacı var.
Halk ise, aileleri, akrabaları ve arkadaşları ile haberleşmek, yetkililere ulaşarak sorunları aktarmak, yardım almak için haberleşmek ihtiyacında.
Ama haberleşme çalışacak mı?
Hem 2019’daki 5,8’lik İstanbul depreminde, hem de 6 şubat 2023 Kahramanmaraş depreminde telekom sistemimiz sınıfta kaldı. Bu sefer de öyle olmaması ya da en az kötü durum oluşması için bir durum tespiti yapalım ve bu duruma uygun önerilerimizi sıralayalım;
Haberleşme teknolojileri olarak elimizde Ne Var?
Fiber Optik Şebeke (ses, mobil ve internet için)
Baz İstasyonları
Radyo Haberleşme
Uydular (özellikle VSAT ve belki Starlink)
Yerel Wi-Fi Şebekeleri
Peki bunların hangileri çalışacak ya da hangilerine ne kadar güvenebiliriz? Bunun için AFAD’ın yayınladığı raporlara bakıyoruz.
Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı veya kısa adıyla AFAD, ilgili kanunun 17 Haziran 2009’da Resmî Gazete’de yayımlanmasıyla; 3 eski yapının yani İçişleri Bakanlığı Sivil Savunma Genel Müdürlüğü (SSGM) ve Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Afet İşleri Genel Müdürlüğü, Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Genel Müdürlüğü (TAY) yerine kurulan afet ve acil durum yönetimi kurumudur.
Görevi ise ; “Afet ve acil durumlara ilişkin süreçlerin etkin yönetimi için gerekli çalışmaları yürütmek, ilgili kurum ve kuruluşlar arasında koordinasyonu sağlamak ve bu alanda politikalar üretmek”tir.
AFAD’ın bu kapsamda ürettiği 5 farklı plan var;
31 mart 2022 tarihli “İstanbul Risk Azaltma Planı“
“2012-2023 – Ulusal Deprem Stratejisi ve Eylem Plan (UDSEP)” (ki adını 2023 UDSEP yapmışlar)
28 mart 2022 tarihli “Türkiye Afet Risk Azaltma Planı (TARAP)“
“Türkiye Afet Müdahele Planı (TAMP)“
“AFAD 2019-2023 Stratejik Planı” (kasım 2023 olarak güncelleniyor)
Bu raporların içinde tek tek haberleşmeyi aradık. Raporlarda, AFAD bir kabul olarak “İletişim ve haberleşme sistemlerinin kesintiye uğrayabileceği’ni (TAMP sayfa 17 bölüm 1.8)” öngörüyor. İlaveten, her türlü afette haberleşmeden bahsediliyor ve bu konuda “Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı” ile “Acil Durum Çalışma Grubu” mevcut. Ancak bu konuda eylem planlarında herhangi bir madde göremiyoruz.
Sadece mart 2022’de İstanbul Valiliği tarafından yayınlanan “Risk Azaltma Planı”nındaki sayfa 276’dan itibaren eylem planları yer alıyor ve adımlar arasında haberleşme ile ilgili olanlar var. Bunu tablo olarak topladık.
Şekil-1 – İstanbul Valiliği Risk Azaltma Planında Haberleşme ile ilgili eylemler, sorumluları ve süreler
Bu eylem planına dair bir çalışma duymuyoruz. Mesela ilk sırada yer alan, baz istasyonlarının risk içermeyen alanlara transferi (ki 2022’de bitirilmesi planlanmış) aldığımız bilgiye göre, harekete geçilmemiş konulardan birisidir. Eylem planı yapmak kolay ama yerine getiriliyor mu? Valilik buna dair bir rapor yayınladı mı?
Bu arada İstanbul Valiliği 2022 martındaki Risk Azaltma planında, haberleşmenin mevcut durumunu da raporlamışlar. Kayıt altına alalım; sayfa 93’de şu notlar yer alıyor;
“İstanbul İlinde haberleşme altyapısını oluşturan Türk Telekom A.Ş.’ne ait 19 adet ana sabit santral, GSM operatörlerine ait 16.812 emisyon noktası ve 53.143 sabit baz istasyonu, ayrıca 83 adet mobil baz istasyonu mevcuttur.”
“Afet ve acil durumlarda kurumlar arası haberleşmenin sağlanması amacıyla İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü’ne (UHF ve VHF) frekans tahsis edilmiş ve şebeke kurulumu tamamlanmıştır. Afette görev yapacak kurum/kuruluşlarla birlikte kullanılabilecek DMR Sayısal Telsiz Sistemi kurulmuştur. Proje kapsamında 45 adet Kamu Kurumuna ve 39 İlçe Emniyet Müdürlüğü ve 11 İlçe Jandarma Komutanlığına sayısal telsiz montajları yapılmış, her gün mesai saatleri içerisinde telsiz çevirimleri yapılarak kontrol ve bilgilendirme sağlanmaktadır. 2013 yılında kurulumu tamamlanan 18 Röle istasyonu bulanan Sayısal (DMR) Telsiz Sistemi ile 98 kamu kurumu ile çevrim sağlanmakta, tek frekans üzerinden 2 kanal ile aynı anda görüşme yapılabilmektedir.”
“Afet Hazırlıkları kapsamında Afet ve Acil Durumlarda 962 muhtarımız ile koordinasyonun sağlanması amacıyla Kaymakamlıklar koordinasyonunda AFAD Mahalle İrtibat Ofisi (Birimi) ve Haberleşme Ekibi kurulmaktadır. 32 İlçemizde Afet Mahalle İrtibat Birimi oluşturulmuştur. Diğer ilçelerimizde çalışmalar devam etmektedir.”
Sorunlar Nelerdir?
Son söyleyeceğimizi baştan söyleyelim; Ülkemizde, telekom sektörü;
1980’lerde YÜKSELME ÇAĞINDAYDI (analogdan dijitale geçildi ve yatırım yapıldı)
1990’larda DURAKLAMA ÇAĞINA girdi (siyasal atamalar yapıldı, yatırım azaldı, gelir paylaşımlı işler yapıldı)
Son 20 Yılda ise GERİLEME ÇAĞINDA (sektörde serbestleşme ilan edildiği halde firmaların önü tıkandı ve Türk Telekom tekel tutuldu, liyakatsız atamalar yapıldı, sonucunda yatırımlar düştü ve bugün cihazlar da eskidi, şimdi sabit internet hızında dünya 109. Ve mobilde 72.cisiyiz)
Sorunları ise şöyle gruplayabiliriz;
ŞEBEKEDE TEKEL : Telekom sektöründe serbestleşme 2004’de ilan edildiği halde, ülkemizde tekel yani tek şebeke var (yer yer birkaç mikro yerel şebeke var). Yatırım yapmak isteyen engellendi. Bu hem afet durumunda güvenlik riski yaratacaktır.
FİBER OPTİK ŞEBEKE ZAYIFLIĞI : Bunun uzantısında, Fiber altyapı, iyi bir şebeke için olması gerekenin 10’da biri durumunda (4-5 milyon km yerine 500 bin km). Doğal sonuç; bu nedenle sabit internet hızında 109 ve mobil internet hızında 72.sıradayız.
Şekil – 2 – Ülkemizde yetersiz olan fiber optik kablo yatırımı doğrusal artarken, veri kullanımı katlanarak artıyor.
ALTERNATİF ŞEBEKE KISITLANIYOR : Ülkemizde sadece fiber altyapı değil, kablo şebekesi, uydu ve wireless şebekelerin önü kesildi. Radyo (telsiz) konusu zayıf.
BAZ İSTASYONLARI ŞEBEKESİ SORUNLU : Baz istasyon şebekeleri konusunda 4 sorun var. Ulusal dolaşım yok. İkinci sorun, çoğunluğu radyolink ile bağlı ancak % 30-35 oranında fiber şebeke var. Diğer yandan baz istasyonlarının çoğunluğunun sağlam olmayan binaların üzerinde olduğu biliniyor. Sayıları da az.
Şekil – 3- Adıyaman’da sağlam olmayan bina üzerinde baz istasyonu (Fotoğraf : Mehmet Özdağ). Günümüzde pek çok baz istasyonu (verilen yıllık kira nedeniyle) genellikle sağlam olmayan binaların üzerinde yer alıyor.
KRİTİK ALTYAPI TANIMI EKSİK : Haberleşme sistemlerinin kritik altyapı tanımının 2013’de yapıldığı notu var. Ama operatörler Kahramanmaraş depreminde, Konya otoyolunda Hatay’a ulaşmak için 11 saat bekletildiklerini ve öncelik verilmediğini kaydediyorlar. Ayrıca jeneratör ve yakıtlarının korunmasını istiyorlar.
Santral Binaları Depreme dayanıklı mı?
Bir soru da bu; İstanbul Valiliği’nin raporunda yer alan 19 ana sabit santraldan 2 tanesi yani Gayrettepe ve Acıbadem ana santral binalarıdır. İkisi de geçmişte deprem karşı güçlendirildi. Ancak bu güçlendirmeler dışarıdan destekleme şeklinde yapıldı.
Bu konuda sektörde bazı yorumlar yapılıyor. Mesela Acıbadem’in dışına yapılan çelik kafes ile beton binanın birbirine çarptığında daha önemli hasarlar oluşturabileceği gibi yorumlar var.
Gazetelere bakarsanız bir çok Türk Telekom santralının da güçlendirildiği haberleri var.
Çözüm Önerileri
İstanbul ya da Türkiye’deki diğer depremler için haberleşmeye yönelik çözüm önerilerini 2’ye ayıralım. Bir tarafta Devletin, AFAD, Kamu Kurumları, Valilikler ve Belediyelerin yapması gerekenleri, diğer yandan halkın ve akademinin yapması gerekenleri verelim;
• Devlet, geçen depremlerdeki haberleşme hataları konusunda gerçek bir özleştiri yapmak zorunda.
• Belediye-valilik-hükümet-sivil toplum örgütleri arası itişmenin engellenmesi gerekli. Öncelik halkın güvenliğidir. Birilerinin “ben yaptım” iddiası değil.
• Valilik ya da AFAD, eylem planında yapılacakları yerine getirilmeli ve sonra halka raporlanmalıdır.
• Devlet acilen fiber altyapının önünü açmalı ve en kısa zamanda 2 milyon km’ye çıkarılmasını sağlamalıdır.
• Baz istasyonları ulusal dolaşımın önü açılmalı. Baz istasyonları fiberle bağlanmalı ve sağlam olmayan binalardaki baz istasyonları sağlam binalara taşınmalıdır.
• Depremde fayın kırılması beklenen senaryolara göre riskli olan bölgelerdeki haberleşme altyapıları için özel çalışma yapılmalıdır.
• Limanlar, endüstriyel bölgeler ve ikmal alanlarına dair özel çalışma yapılmalıdır.
• Amatör radyocular desteklenmeli. ta.ahir.net için herkes harekete geçmeli.
• VSAT servisi veren firmalarla (Türksat yeterli değil) acil durum anlaşması yapılmalı. Yerdeki ekipler VSAT kurulumu konusunda eğitilmeli.
Mümkünse yakın zamanda ABD’de testleri yapılan, uydudan normal telefonlara haberleşme konusunda acil durum anlaşması yapılmalı
Şekil – 4- Uzaydaki baz istasyonu. Henüz 2 Amerikan ve 1 İspanyol firması test çalışmalarını tamamladı. Baz istasyonlarına gerek kalmadan, uzaydan cep telefonlarına sinyal verebilen sistemler geliyor.
Halk, odalar, sivil toplum örgütleri ve akademi olarak yapmamız gerekenler ise şu şekilde ;
Aşağıdaki konularda baskı grupları harekete geçirilmeli ve hukuk ya da yayın yoluyla baskı yapılmalıdır;
Hükümetin geçen depremde yaptığı hataların ortaya konulması ve belediye-valilik-hükümet arası itişmenin engellenmesi lazım.
Hükümet (BTK) suçu operatörlere atıyor ve konunun üzerini kapatıyor. Bunu engellemenin yolunu bulmalıyız.
Eylem planlarının gerçekleştirilmesi ve raporlanması için baskı yapılmalıdır.
Fiber altyapının arttırılması ve birden fazla şebekenin oluşturulması için çaba gösterilmelidir.
Baz istasyonları konusundaki sıkıntılar üzerinde çalışmak gerekiyor.
Amatör radyocular desteklenmeli. Herkes telsizci olmalı. ta.ahir.net için harekete geçmeli.
Akademi tarafından, veriye dayalı raporlama yapılmalıdır (mesela depremin vereceği riskin haberleşme tarafının verilerle görselleştirilmesi)
AFET KÜLTÜRÜ oluşturmalıyız. Son depremde 20 bin gönüllü yazılımcı tarafından “Açık yazılım ağı” kuruldu ve depreme yönelik platformlar oluşturdular. Bunların desteklenmesi, fonlanması ve çoğaltılması lazım.
Depreme yönelik etkinliklerle konu sıcak tutulmalı
Şekil – 5 – 20 bin gönüllü yazılımcının geliştirdiği deprem platformları.
